کوجیک اسید (کوژیک اسید، اسید کوجیک)

کوجیک اسید یا کوژیک اسید (Kojic Acid)

نام علمی: 5-Hydroxy-2-(hydroxymethyl)-4H-pyran-4-one
فرمول شیمیایی: C₆H₆O₄
نام‌های دیگر: اسید کوجیک، Kojic acid، اسید کوژیک

🔍 معرفی کلی

کوجیک اسید (یا کوژیک اسید) یک ترکیب طبیعی است که عمدتاً از گونه‌های خاصی از قارچ‌ها، به‌ویژه Aspergillus oryzae، به‌دست می‌آید و به دلیل توانایی منحصر‌به‌فردش در مهار آنزیم تیروزیناز، به عنوان یکی از مؤثرترین مواد روشن‌کننده و ضدلک پوست شناخته می‌شود. این ترکیب، در صنایع آرایشی و مراقبت از پوست، برای درمان لک‌های تیره، ملاسما، کک‌ومک، و تغییر رنگ ناشی از جوش بسیار پرکاربرد است.

⚗️ مشخصات فیزیکی و شیمیایی

• شکل ظاهری: پودر کریستالی سفید تا کرم روشن

• حلالیت: محلول در آب، اتانول و گلیسیرین

• pH محلول آبی: حدود 4 تا 7

• نقطه ذوب: 152–154°C

• پایداری: نسبتاً ناپایدار در مجاورت نور و حرارت (فرم پایدارتر آن کوجیک دی پالمیتات است)

✅ خواص و مزایا

1. روشن‌کننده پوست و ضدلک

کوجیک اسید با مهار آنزیم تیروزیناز که مسئول تولید ملانین است، از تشکیل رنگ‌دانه‌های تیره در پوست جلوگیری می‌کند و باعث کاهش لک، تیرگی و رنگ‌ناهمواری می‌شود.

2. جایگزینی برای هیدروکینون

در افرادی که به هیدروکینون حساسیت دارند یا در کشورهایی که مصرف آن محدود شده، کوجیک اسید به‌عنوان جایگزینی طبیعی و ایمن استفاده می‌شود.

3. آنتی‌اکسیدان و ضدباکتری

دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و همچنین توانایی مهار رشد برخی باکتری‌ها و قارچ‌ها است، به‌ویژه در پوست‌های مستعد آکنه.

4. کمک به درمان ملاسما و کک‌ومک

به‌ویژه در ترکیب با سایر ترکیبات فعال مانند آربوتین، ویتامین C، یا AHAها برای درمان لک‌های هورمونی (ملاسما) مؤثر است.

🧴 کاربردها

در محصولات آرایشی و مراقبتی:

• سرم‌ها و کرم‌های ضدلک و روشن‌کننده

• ژل و کرم برای درمان هایپرپیگمنتیشن

• لایه‌بردارهای ملایم

• ماسک‌های درمانی

• صابون‌ها و شوینده‌های تخصصی پوست

در صنایع دارویی:

• کرم‌های نسخه‌ای برای درمان ملاسما

• ترکیبات ترکیبی ضد تیرگی (همراه با رتینوئیدها یا کورتیکواستروئیدها)

⚠️ نکات ایمنی و مصرف

• ✅ معمولاً در غلظت‌های 1 تا 4٪ در محصولات پوستی استفاده می‌شود.

• ❗ غلظت‌های بالاتر می‌تواند باعث تحریک، خارش یا حساسیت به نور شود.

• ❗ برای جلوگیری از تیره شدن و کاهش اثربخشی، باید در ظروف مات و خنک نگهداری شود.

• ❗ استفاده از ضدآفتاب الزامی است؛ چون پوست در طول مصرف کوجیک اسید، حساس‌تر به نور خورشید می‌شود.

• 🚫 نباید روی پوست‌های زخم‌شده یا در دوران بارداری بدون مشورت پزشک استفاده شود.

💡 نکات فرمولاسیونی

• غلظت معمول: 1% تا 3%

• سازگاری خوب با: آربوتین، نیاسینامید، ویتامین C، AHAها

• ناسازگاری با: مواد قلیایی قوی، نور مستقیم و حرارت زیاد

• فرم پایدارتر: کوجیک دی پالمیتات (Kojic Dipalmitate) که در برابر اکسید شدن مقاوم‌تر است

جمع‌بندی

کوجیک اسید یکی از پرکاربردترین و مؤثرترین ترکیبات روشن‌کننده پوست در دنیای مراقبت از پوست است. این ماده با مهار ملانین و کمک به روشن‌تر شدن رنگ پوست، گزینه‌ای طبیعی و جایگزین برای هیدروکینون محسوب می‌شود و اگر به درستی و همراه با ضدآفتاب استفاده شود، تأثیر فوق‌العاده‌ای در کاهش لک‌ها دارد.