سولفور سدیم (سولفید سدیم | دی سدیم سولفید)
سولفور سدیم (Sodium Sulfide)
فرمول شیمیایی: Na₂S
CAS Number: 1313-82-2
نام‌های دیگر: سدیم سولفید، دی‌سولفور سدیم، دی‌سولفید دی‌سدیم
نوع ماده: ترکیب غیرآلی / نمک قلیایی / ترکیب گوگرددار
منبع: سنتز صنعتی از طریق احیای گوگرد با سدیم یا از احیای سولفات سدیم با زغال در مجاورت حرارت
معرفی کلی
سولفور سدیم یکی از مهم‌ترین ترکیبات گوگرددار در صنایع شیمیایی است که معمولاً به‌صورت جامد زردرنگ یا محلول مایع قلیایی عرضه می‌شود. این ماده به دلیل خاصیت قوی احیاکنندگی، بازی بودن و توانایی تشکیل سولفیدهای فلزی، در طیف وسیعی از فرآیندهای صنعتی از جمله دباغی، تولید رنگ، تصفیه آب، استخراج فلزات و تولید گوگرد نقش دارد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
شکل ظاهری: جامد زرد رنگ تا مایل به قرمز (پودر یا گرانول)
بو: بوی تند و زننده شبیه تخم‌مرغ گندیده (به علت آزادسازی گاز H₂S)
جرم مولکولی: 78.04 g/mol
نقطه ذوب: حدود 1,176°C
حلالیت در آب: بالا (محلول قلیایی تشکیل می‌دهد)
pH محلول: قویاً قلیایی (حدود 12)
نقطه اشتعال: ندارد (اما تجزیه‌پذیر در حرارت بالا)
در محیط مرطوب، سولفید هیدروژن (H₂S) آزاد می‌کند که بسیار سمی است
خواص و مزایا
عامل احیاکننده قوی
توانایی رسوب‌دهی فلزات سنگین از محلول‌ها
کمک به حذف ناخالصی‌ها در فرآیندهای صنعتی
قابلیت کنترل pH به‌واسطه خاصیت قلیایی
تشکیل سولفیدهای نامحلول با یون‌های فلزی
باثبات در محیط خشک و غیرقلیایی
کاربردها در صنایع مختلف
1. صنایع نساجی و رنگرزی
به عنوان عامل احیاکننده رنگ‌های آزو و گوگردی
پاک‌سازی پارچه از رنگ‌های ناخواسته
کمک به تثبیت رنگ در الیاف پنبه و ویسکوز
2. صنایع چرم و دباغی
حذف مو و پروتئین‌ها از پوست خام
نرم‌کردن پوست و آماده‌سازی برای دباغی
کمک به پاک‌سازی سطح چرم
3. صنایع متالورژی و معدنی
استخراج فلزاتی نظیر آنتیموان، مس، سرب و نیکل
رسوب‌دهی فلزات سنگین در فرآیندهای تصفیه محلول‌ها
حذف یون‌های مس و آهن از مخلوط‌ها
4. تصفیه فاضلاب صنعتی
حذف فلزات سنگین به‌صورت سولفیدهای نامحلول
کنترل بوهای نامطبوع با خنثی‌سازی مواد اکسیدکننده
حذف کلر آزاد یا دی‌اکسید کلر از آب‌ها
5. صنایع شیمیایی
سنتز گوگردهای آلی، سورفکتانت‌ها و ترکیبات تیول
تولید دی‌سولفید کربن و سایر ترکیبات سولفوردار
کاربرد در صنایع خمیرکاغذ و سفیدگری
نکات ایمنی و احتیاط
بسیار سمی در صورت تماس یا تنفس: آزادسازی گاز سولفید هیدروژن (H₂S) می‌تواند مرگبار باشد
بسیار خورنده: در تماس با پوست و چشم موجب سوختگی شیمیایی می‌شود
همیشه با تجهیزات ایمنی کامل کار شود: دستکش مقاوم، عینک ایمنی و تهویه مناسب
در محیط خشک و بسته نگهداری شود تا از تماس با رطوبت و هوا جلوگیری شود
از ترکیب با اسیدها خودداری کنید، چون منجر به آزادسازی گاز H₂S خواهد شد
جمع‌بندی
سولفور سدیم (Na₂S) یک ماده شیمیایی صنعتی کلیدی با طیف گسترده‌ای از کاربردها در صنایع دباغی، رنگرزی، متالورژی و تصفیه آب است. این ماده، با داشتن خاصیت قلیایی و احیاکنندگی بالا، یکی از ترکیبات حیاتی در فرآیندهای صنعتی محسوب می‌شود. با وجود کاربرد فراوان، رعایت اصول ایمنی در زمان استفاده از آن الزامی است.
