اسید لاکتیک (لاکتیک اسید)
اسید لاکتیک (Lactic Acid)
فرمول شیمیایی: C₃H₆O₃
نام‌های دیگر: 2-Hydroxypropanoic Acid – لاکتات هیدروکسی‌پروپانوئیک
🔍 معرفی کلی
اسید لاکتیک یک اسید آلی طبیعی است که در بدن انسان، طی متابولیسم گلوکز نیز تولید می‌شود و به‌طور گسترده‌ای در صنایع آرایشی، دارویی، غذایی و شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسید به‌دلیل خواص لایه‌بردار، مرطوب‌کننده، تنظیم‌کننده pH و آنتی‌باکتریال خود در فرمولاسیون‌های مختلف به کار می‌رود.
⚗️ مشخصات فیزیکی و شیمیایی
ظاهر: مایع شفاف تا زرد کم‌رنگ (در حالت مایع)، یا پودر سفید (در حالت جامد)
بو: ملایم و اسیدی
طعم: ترش
pH (در محلول 1٪): حدود 2 تا 3
حلالیت: محلول در آب و اتانول
نقطه ذوب: 16.8°C (برای فرم خالص)
وزن مولکولی: 90.08 g/mol
✅ خواص و مزایا
1. لایه‌بردار شیمیایی ملایم (AHA طبیعی)
اسید لاکتیک جزو خانواده آلفاهیدروکسی‌اسیدها (AHA) است و به لایه‌برداری از سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند، بدون اینکه مانند برخی دیگر از اسیدها تحریک شدیدی ایجاد کند.
2. افزایش رطوبت و نرمی پوست
خاصیت جذب رطوبت از هوا (Humectant) دارد و به حفظ آبرسانی پوست کمک می‌کند. در کرم‌ها و سرم‌های مرطوب‌کننده به‌کار می‌رود.
3. تنظیم‌کننده pH
در بسیاری از فرمولاسیون‌ها از اسید لاکتیک برای کاهش یا تنظیم pH محصولات استفاده می‌شود.
4. ضدباکتری و ضدقارچ ملایم
در محصولات مراقبت از پوست و بهداشت فردی، به کنترل رشد میکروب‌ها کمک می‌کند.
🧴 کاربردها
در محصولات آرایشی و مراقبت از پوست:
سرم‌ها و ماسک‌های لایه‌بردار
کرم‌ها و لوسیون‌های ضد لک و روشن‌کننده
محصولات آبرسان و مرطوب‌کننده
شوینده‌های صورت و بدن
تونرهای اسیدی جهت متعادل‌سازی پوست
محصولات ضدپیری و آنتی‌اکسیدان
در صنعت غذایی:
به‌عنوان نگهدارنده طبیعی
تنظیم‌کننده اسیدیته در پنیر، نوشیدنی‌ها و فرآورده‌های تخمیری
طعم‌دهنده ترش ملایم
در داروسازی:
در فرمولاسیون‌های واژینال برای تنظیم pH
محصولات مراقبت از زخم یا پوست آسیب‌دیده
⚠️ نکات ایمنی
❗ استفاده مستقیم با غلظت بالا روی پوست می‌تواند باعث تحریک، قرمزی یا سوزش شود.
✅ در غلظت‌های 1–12٪ در محصولات آرایشی ایمن در نظر گرفته می‌شود.
⚠️ در دوران بارداری یا شیردهی، استفاده باید با مشورت پزشک انجام شود (به‌خصوص در محصولات لایه‌بردار).
🔒 نگهداری در ظرف دربسته، دور از نور و گرمای مستقیم
💡 نکات فرمولاسیونی
غلظت پیشنهادی در لایه‌بردارها: 5 تا 10٪
در محصولات مرطوب‌کننده: 1 تا 3٪
نقطه عملکرد بهینه: در pH حدود 3 تا 4
با سایر آلفاهیدروکسی‌اسیدها مانند گلایکولیک اسید یا اسید سیتریک قابل ترکیب است.
جمع‌بندی
اسید لاکتیک یک ماده چندمنظوره، طبیعی و مؤثر است که هم به‌عنوان لایه‌بردار، مرطوب‌کننده و تنظیم‌کننده pH عمل می‌کند و هم در محصولات غذایی و دارویی جایگاه ویژه‌ای دارد. عملکرد ملایم‌تر آن نسبت به دیگر اسیدهای AHA باعث شده گزینه‌ای محبوب برای انواع پوست حتی پوست‌های حساس باشد.
