اسید آسکوربیک (آسکوربات، ویتامین سی، ویتامین ث)
اسید آسکوربیک (Ascorbic Acid) – ویتامین C
نام علمی: L-Ascorbic Acid
فرمول شیمیایی: C₆H₈O₆
نام‌های دیگر: ویتامین C، آسکوربات، L-آسکوربیک اسید
🔍 معرفی کلی
اسید آسکوربیک که بیشتر با نام ویتامین C شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های محلول در آب با خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است. این ترکیب، نقش حیاتی در سنتز کلاژن، ترمیم بافت‌ها، روشن‌سازی پوست، خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد و افزایش ایمنی بدن دارد. در صنایع غذایی، آرایشی و دارویی کاربردهای گسترده‌ای دارد و به‌صورت پودر یا محلول عرضه می‌شود.
⚗️ مشخصات فیزیکی و شیمیایی
شکل فیزیکی: پودر کریستالی سفید تا زرد کم‌رنگ
طعم: ترش و اسیدی
pH (در محلول 5٪): حدود 2.2 – 2.5
حلالیت: کاملاً محلول در آب، تا حدی محلول در الکل
نقطه ذوب: 190–192°C
وزن مولکولی: 176.12 g/mol
✅ خواص و مزایا
1. آنتی‌اکسیدان قوی
اسید آسکوربیک با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، از سلول‌های پوست در برابر آسیب‌های محیطی (مثل آفتاب، آلودگی و دود سیگار) محافظت می‌کند.
2. تحریک سنتز کلاژن
یکی از مهم‌ترین نقش‌های ویتامین C در پوست، افزایش تولید کلاژن است که منجر به کاهش چروک‌ها و افزایش خاصیت ارتجاعی پوست می‌شود.
3. روشن‌کنندگی و ضدلک
با مهار آنزیم تیروزیناز، تولید ملانین کاهش یافته و در نتیجه لک‌های تیره، جای جوش و رنگ‌رفتگی پوست روشن‌تر می‌شوند.
4. افزایش جذب آهن در بدن
در مکمل‌های خوراکی، به جذب بهتر آهن غیرهِم کمک می‌کند.
5. افزایش ایمنی بدن
در فرمول‌های خوراکی و مکملی، از سیستم ایمنی حمایت می‌کند و در پیشگیری از بیماری‌ها مؤثر است.
🧴 کاربردها
در صنایع آرایشی و بهداشتی:
سرم‌های ویتامین C
کرم‌های ضدلک و ضدپیری
ماسک‌های صورت روشن‌کننده
لایه‌بردارهای ملایم
کرم‌های دور چشم
کرم‌های ضدآفتاب (به‌صورت ترکیبی با آنتی‌اکسیدان‌های دیگر)
در داروسازی:
مکمل‌های تقویتی (خوراکی یا تزریقی)
قرص‌های جوشان و کپسول‌های ویتامین C
داروهای حمایت‌کننده از سیستم ایمنی
کمک به جذب آهن در مکمل‌های ترکیبی
در صنایع غذایی:
آنتی‌اکسیدان طبیعی و نگهدارنده (E300)
تنظیم‌کننده طعم و pH
افزودنی در نوشیدنی‌ها، آبمیوه‌ها، کنسروها و آدامس‌ها
⚠️ نکات ایمنی
✅ به‌طور کلی ایمن است، ولی دوزهای بالا (بیش از 2000 میلی‌گرم در روز خوراکی) ممکن است موجب ناراحتی گوارشی یا سنگ کلیه شود.
❗ اسید آسکوربیک در تماس با هوا و نور ناپایدار است، بنابراین باید در ظروف مات، دربسته و خنک نگهداری شود.
❗ در محصولات پوستی، غلظت بالاتر از 15٪ ممکن است در پوست‌های حساس ایجاد تحریک کند.
⚠️ pH پایین آن ممکن است در برخی فرمول‌ها نیاز به تنظیم داشته باشد.
💡 نکات فرمولاسیونی
غلظت معمول در سرم‌های پوستی: 5 تا 20٪
pH مناسب برای پایداری: حدود 3.0 – 3.5
پایداری بیشتر: در فرم‌های مشتق‌شده (مثل سدیم آسکوربیل فسفات یا منیزیم آسکوربیل فسفات)
هم‌افزایی با: ویتامین E (توکوفرول)، فرولیک اسید، هیالورونیک اسید
جمع‌بندی
اسید آسکوربیک (ویتامین C) یکی از مؤثرترین ترکیبات فعال در فرمول‌های مراقبت از پوست، مکمل‌های غذایی و مواد غذایی است. خواص ضدلک، ضدپیری، روشن‌کننده و آنتی‌اکسیدانی آن باعث شده یکی از ضروری‌ترین مواد در روتین مراقبتی پوست باشد.
