سولفات مس (کات کبود): مشخصات، ویژگی‌ها و کاربردها

سولفات مس که به نام کات کبود نیز شناخته می‌شود، یک ترکیب شیمیایی پرکاربرد با فرمول CuSO₄ است. این ماده در حالت هیدراته (پنتاهیدرات - CuSO₄·5H₂O) دارای رنگ آبی شفاف و در حالت بی‌آب، پودری سفید یا خاکستری‌رنگ است. سولفات مس به دلیل خواص ضدمیکروبی، قارچ‌کشی و منعقدکنندگی، در صنایع مختلفی از جمله کشاورزی، داروسازی، تصفیه آب و تولید رنگ‌ها استفاده می‌شود.

مشخصات ماده

• نام شیمیایی: Copper(II) Sulfate

• فرمول شیمیایی: CuSO₄

• جرم مولکولی: 159.61 گرم بر مول (بی‌آب) | 249.68 گرم بر مول (پنتاهیدرات)

• حالت فیزیکی:

  • پنتاهیدرات (CuSO₄·5H₂O): کریستال‌های آبی‌رنگ

  • بی‌آب (CuSO₄): پودر سفید یا خاکستری

• حلالیت: محلول در آب، نامحلول در الکل

• بو: بدون بو

• pH محلول 0.2 مولار: حدود 4

ویژگی‌های سولفات مس

1. خاصیت ضدمیکروبی و ضدقارچی قوی:

   • به‌عنوان قارچ‌کش و ضدباکتری در کشاورزی و تصفیه آب استفاده می‌شود.

2. قابلیت انعقاد در فرآیندهای تصفیه آب:

   • سولفات مس به ته‌نشین کردن ناخالصی‌ها در تصفیه آب کمک می‌کند.

3. نقش حیاتی در رشد گیاهان:

   • یکی از عناصر ریزمغذی موردنیاز گیاهان است و به جذب آهن، فتوسنتز و تنفس گیاهی کمک می‌کند.

4. ایجاد رنگ آبی در واکنش‌های شیمیایی:

   • به‌عنوان شاخص رطوبت در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد (سولفات مس بی‌آب در حضور آب از سفید به آبی تبدیل می‌شود).

مزایای سولفات مس

✅ افزایش رشد و سلامت گیاهان در صورت کمبود مس
✅ مبارزه با بیماری‌های قارچی در کشاورزی
✅ کنترل جلبک و خزه در استخرها و منابع آبی
✅ کاربرد در صنایع رنگ، چرم، منسوجات و آبکاری فلزات
✅ نقش کلیدی در فرایندهای آزمایشگاهی و پزشکی

کاربردهای سولفات مس

1. کشاورزی و باغبانی

• به‌عنوان میکروکود مس برای رفع کمبود مس در گیاهان

• ترکیب با آهک برای ساخت محلول بردو (یک قارچ‌کش مؤثر برای درختان)

• کنترل قارچ‌ها، جلبک‌ها و عفونت‌های گیاهی

2. تصفیه آب و استخرها

• جلوگیری از رشد جلبک و خزه در استخرها، مخازن آب و سیستم‌های آبیاری

• کنترل رشد میکروارگانیسم‌های مضر در منابع آبی

3. صنایع داروسازی و پزشکی

• استفاده در برخی داروهای ضدعفونی‌کننده

• در دندانپزشکی، برای درمان زخم‌های دهانی

4. آزمایشگاه‌های شیمی

• استفاده در تست‌های تشخیص آب و رطوبت

• بررسی واکنش‌های اکسایش و کاهش در تحقیقات علمی

5. صنایع معدنی و آبکاری فلزات

• در فرآیند استخراج مس و تولید سولفید مس

• به‌عنوان الکترولیت در آبکاری مس

6. صنایع رنگ، چرم و نساجی

• در تولید رنگدانه‌های آبی و سبز

• در دباغی چرم و فرآوری منسوجات

نحوه استفاده و دوز توصیه‌شده

🔹 در کشاورزی:

• برای کودهای محلول در آب، غلظت 0.1 تا 0.5 درصد توصیه می‌شود.

• در ترکیب با آهک برای محلول بردو، غلظت 1 تا 3 درصد مناسب است.

🔹 در تصفیه آب:

• برای حذف جلبک، غلظت 1 تا 2 میلی‌گرم در لیتر کافی است.

🔹 در پزشکی:

• فقط تحت نظر متخصص و در ترکیب با سایر مواد مجاز استفاده شود.

نکات ایمنی و عوارض احتمالی

❗ سمیت در دوز بالا:

• مصرف خوراکی مقدار زیاد سولفات مس سمی و خطرناک است.

❗ تحریک پوست و چشم:

• تماس مستقیم با پوست و چشم باعث تحریک، خارش و سوزش می‌شود.

❗ خطر استنشاق پودر سولفات مس:

• استنشاق گرد آن ممکن است باعث سرفه، گلودرد و مشکلات تنفسی شود.

❗ نگهداری ایمن:

• دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شود.

• در ظرف دربسته، دور از نور خورشید و رطوبت ذخیره شود.

مقایسه سولفات مس با سایر ترکیبات مشابه

اثرات زیست‌محیطی

✔ در غلظت کم، بی‌خطر برای محیط‌زیست
❌ در غلظت بالا، سمی برای آبزیان
❌ انباشت طولانی‌مدت در خاک ممکن است به میکروارگانیسم‌های مفید آسیب برساند

نتیجه‌گیری

سولفات مس (کات کبود) یک ماده پرکاربرد در کشاورزی، تصفیه آب، داروسازی و صنایع مختلف است. این ترکیب به‌عنوان ضدقارچ، ضدجلبک و ریزمغذی مؤثر شناخته می‌شود، اما باید در دوزهای کنترل‌شده و با رعایت نکات ایمنی استفاده شود.

✔ اگر به دنبال یک قارچ‌کش قوی، جلبک‌کش مؤثر یا یک مکمل مس برای گیاهان هستید، سولفات مس گزینه‌ای عالی است!