سدیم گلوکونات (گلوکونات سدیم) Sodium Gluconate
سدیم گلوکونات (Sodium Gluconate)
سدیم گلوکونات نمک سدیمی اسید گلوکونیک است که به عنوان یک ماده با خاصیت کیلیت‌کنندگی قوی، در صنایع مختلفی مانند دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی، تصفیه آب و ساخت‌وساز کاربرد دارد. این ترکیب به دلیل زیست‌تخریب‌پذیری بالا و ایمنی مناسب، جایگزین سازگار با محیط‌زیست برای بسیاری از عوامل شیمیایی سنتزی شده است.
مشخصات شیمیایی سدیم گلوکونات
نام شیمیایی: Sodium Gluconate
فرمول شیمیایی: C₆H₁₁NaO₇
جرم مولکولی: 218.14 g/mol
حالت فیزیکی: پودر کریستالی سفید یا زرد کم‌رنگ
حلالیت: کاملاً محلول در آب، نامحلول در حلال‌های آلی
pH محلول: 6 تا 8 (محلول 10٪)
پایداری حرارتی: مقاوم در برابر حرارت و غیرقابل اشتعال
ویژگی‌ها و خواص سدیم گلوکونات
1. عامل کیلیت‌کننده قوی
سدیم گلوکونات یکی از قوی‌ترین عوامل کیلیت‌کننده (Chelating Agent) برای یون‌های فلزی مانند کلسیم، منیزیم، آهن و مس است. این ویژگی باعث می‌شود که از آن در کاربردهای صنعتی و تصفیه آب استفاده شود.
2. زیست‌تخریب‌پذیری بالا
برخلاف بسیاری از عوامل کیلیت‌کننده شیمیایی مانند EDTA، سدیم گلوکونات کاملاً زیست‌تخریب‌پذیر بوده و در محیط زیست بدون آلودگی تجزیه می‌شود.
3. خاصیت ضدخوردگی و جلوگیری از رسوب
این ماده می‌تواند در سیستم‌های تصفیه آب، دیگ‌های بخار و مبدل‌های حرارتی برای جلوگیری از رسوب‌گیری و خوردگی فلزات استفاده شود.
4. ایمنی و عدم سمیت
سدیم گلوکونات غیرسمی و ایمن است و در صنایع دارویی و غذایی به‌عنوان یک افزودنی مجاز استفاده می‌شود.
5. پایداری حرارتی و شیمیایی بالا
این ترکیب در برابر دمای بالا و محیط‌های قلیایی و اسیدی ملایم پایدار است و در فرآیندهای صنعتی که نیاز به شرایط پایدار دارند، استفاده می‌شود.
کاربردهای سدیم گلوکونات
1. صنایع دارویی و پزشکی
در تولید داروهای مکمل معدنی به‌عنوان یک عامل بهبود جذب کلسیم، آهن و منیزیم
در تولید محلول‌های تزریقی و داروهای خوراکی
2. صنایع غذایی
به‌عنوان تنظیم‌کننده pH و عامل کیلیت‌کننده در فرآوری مواد غذایی
برای جلوگیری از تغییر رنگ و اکسیداسیون در مواد غذایی
در تولید محصولات لبنی و فرآورده‌های گوشتی
3. صنعت آرایشی و بهداشتی
در تولید محصولات مراقبت از پوست برای افزایش آبرسانی و لطافت پوست
در تولید شامپوها و صابون‌ها به‌عنوان عامل تنظیم‌کننده pH و جلوگیری از سخت شدن صابون
4. صنعت تصفیه آب
در تصفیه آب صنعتی و شهری به‌عنوان عامل ضدخوردگی و جلوگیری از رسوب در لوله‌ها و سیستم‌های گرمایشی
برای حذف یون‌های فلزی سنگین از آب
5. صنعت ساخت‌وساز
به‌عنوان کاهنده آب در بتن (Water Reducer) برای افزایش مقاومت و دوام بتن
برای افزایش زمان گیرش بتن در شرایط خاص
6. صنعت فلزکاری و تمیزکاری صنعتی
در فرآیندهای آبکاری، شست‌وشوی فلزات و صنایع خودروسازی به‌عنوان عامل پاک‌کننده رسوبات فلزی
در تولید مواد شوینده صنعتی و خانگی
مزایای استفاده از سدیم گلوکونات
✅ زیست‌تخریب‌پذیر و دوستدار محیط‌زیست
✅ غیرسمی و ایمن برای انسان و حیوانات
✅ خاصیت کیلیت‌کنندگی قوی برای حذف فلزات سنگین
✅ کاهش سختی آب و جلوگیری از رسوب و خوردگی
✅ پایداری شیمیایی و حرارتی بالا
نکات ایمنی و ملاحظات مصرف سدیم گلوکونات
🔹 غیرسمی و ایمن است اما در تماس مستقیم با چشم و پوست ممکن است باعث تحریک خفیف شود.
🔹 استنشاق گرد و غبار آن ممکن است موجب تحریک دستگاه تنفسی شود.
🔹 در هنگام حمل و نقل و انبارداری باید در محیط خشک و خنک نگهداری شود تا از جذب رطوبت جلوگیری شود.
🔹 در صورت ورود مقدار زیاد به آب‌های محیط‌زیست، اثرات زیستی کوتاه‌مدتی ممکن است داشته باشد، اما در مدت کوتاهی تجزیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
سدیم گلوکونات یک ترکیب چندمنظوره و ایمن با کاربردهای گسترده در صنایع دارویی، غذایی، تصفیه آب، آرایشی، شوینده‌ها و ساخت‌وساز است. این ماده به دلیل خاصیت کیلیت‌کنندگی قوی، زیست‌تخریب‌پذیری بالا و پایداری شیمیایی، جایگزین مناسبی برای مواد شیمیایی مضرتر مانند EDTA محسوب می‌شود. به دلیل ویژگی‌های غیرسمی و ایمنی بالا، سدیم گلوکونات به‌طور گسترده در فرآوری مواد غذایی، مراقبت‌های بهداشتی و صنعت بتن به کار گرفته می‌شود.