دکستروز مونوهیدرات (Dextrose)
دکستروز مونوهیدرات (Dextrose Monohydrate)
معرفی کلی
دکستروز مونوهیدرات نوعی قند ساده و شکل کریستالی گلوکز است که از منابع طبیعی مانند ذرت، گندم یا سیب‌زمینی به‌دست می‌آید. این ماده یک مونوساکارید است که دارای یک مولکول آب در ساختار خود بوده و به همین دلیل "مونوهیدرات" نامیده می‌شود. دکستروز مونوهیدرات به‌عنوان یک منبع سریع انرژی در صنایع غذایی، دارویی و حتی صنایع شیمیایی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مشخصات کلی
نام فارسی: دکستروز مونوهیدرات
نام انگلیسی: Dextrose Monohydrate
فرمول شیمیایی: C₆H₁₂O₆·H₂O
شکل ظاهری: پودر کریستالی سفید یا سفید مایل به زرد
طعم: شیرین، مشابه شکر
حلالیت: محلول در آب، نامحلول در الکل
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
وزن مولکولی: 198.17 g/mol
نقطه ذوب: حدود 83°C (تجزیه قبل از ذوب کامل)
چگالی ظاهری: تقریباً 0.7 g/cm³
پایداری: پایدار در شرایط عادی، اما رطوبت‌پذیر
خواص و مزایا
✅ منبع انرژی سریع و قابل دسترس برای بدن
✅ شیرین‌کننده طبیعی با قدرت شیرینی کمتر از ساکارز
✅ قابلیت جذب سریع از دستگاه گوارش
✅ پایدار و ایمن برای استفاده در صنایع غذایی و دارویی
✅ قابلیت بهبود بافت، طعم و رطوبت در محصولات غذایی
کاربردها
🔹 صنایع غذایی:
شیرین‌کننده در نوشیدنی‌ها، آب‌نبات‌ها و شیرینی‌ها
بهبود طعم و بافت در محصولات نانی و کیک‌ها
تثبیت‌کننده و رطوبت‌نگهدار در غذاهای فرآوری‌شده
🔹 صنایع دارویی:
تأمین انرژی سریع برای بیماران و ورزشکاران
استفاده در سرم‌های تزریقی (گلوکز ۵٪ یا ۱۰٪)
ماده کمکی در قرص‌ها و کپسول‌ها به‌عنوان پرکننده (Excipient)
🔹 صنایع شیمیایی و تخمیر:
به‌عنوان منبع کربن در فرآیندهای تخمیری (تولید آنتی‌بیوتیک، اسید سیتریک و اتانول)
نکات ایمنی و احتیاط
⚠️ مصرف بیش از حد می‌تواند باعث افزایش قند خون و مشکلات متابولیکی مانند دیابت و چاقی شود.
⚠️ باید در محیط خشک و خنک و دور از رطوبت نگهداری شود.
⚠️ در مصرف دارویی، مقدار مصرف باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه باشد.
جمع‌بندی
دکستروز مونوهیدرات یک قند طبیعی، ایمن و پرکاربرد است که به دلیل جذب سریع و تأمین فوری انرژی، جایگاه مهمی در صنایع غذایی، دارویی و شیمیایی دارد. از شیرینی ملایم تا نقش حیاتی در درمان‌های پزشکی، این ماده یکی از مهم‌ترین مشتقات گلوکز محسوب می‌شود.