جوش شیرین | سدیم بیکربنات | سدیم بی کربنات | Sodium Bicarbonate
سدیم بیکربنات (Sodium Bicarbonate)
معرفی کلی
سدیم بیکربنات یا همان جوش شیرین یک ترکیب شیمیایی پرکاربرد با فرمول NaHCO₃ است. این ماده به‌صورت پودر کریستالی سفید دیده می‌شود و طعمی کمی قلیایی دارد. سدیم بیکربنات یکی از مواد شیمیایی چندمنظوره است که در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی، شیمیایی و حتی خانگی استفاده می‌شود. از پخت نان و شیرینی گرفته تا فرمولاسیون خمیردندان و داروهای ضد اسید معده، همه از این ترکیب ساده بهره می‌برند.
مشخصات کلی
نام فارسی: سدیم بیکربنات (جوش شیرین)
نام انگلیسی: Sodium Bicarbonate
فرمول شیمیایی: NaHCO₃
وزن مولکولی: 84.01 g/mol
شکل ظاهری: پودر سفید کریستالی بدون بو
حلالیت: محلول در آب، نامحلول در الکل
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
pH محلول 1٪: حدود 8.3 (قلیایی ضعیف)
نقطه ذوب: در 50 درجه سانتی‌گراد تجزیه می‌شود
ویژگی مهم: در اثر حرارت یا اسید تجزیه شده و دی‌اکسید کربن آزاد می‌کند (عامل اصلی در پف‌کردگی نان و شیرینی)
پایداری: پایدار در شرایط خشک، ولی در برابر رطوبت و گرما تجزیه می‌شود
خواص و مزایا
✅ تنظیم‌کننده pH در فرمولاسیون‌های مختلف
✅ عامل تخمیر در صنایع غذایی (نان و کیک)
✅ کاهش اسیدیته معده به‌عنوان آنتی‌اسید
✅ پاک‌کننده و بوگیر طبیعی در محصولات بهداشتی و خانگی
✅ خاصیت ضدعفونی‌کننده و ضدقارچی ملایم
کاربردها
🔹 صنایع غذایی:
عامل پف‌دهنده در نان، کیک و شیرینی
تنظیم‌کننده اسیدیته در نوشیدنی‌ها و فرآورده‌های غذایی
🔹 صنایع دارویی:
ماده فعال در آنتی‌اسیدها برای درمان سوزش معده
استفاده در برخی محلول‌های پزشکی و دهان‌شویه‌ها
🔹 محصولات آرایشی–بهداشتی:
خمیردندان و دهان‌شویه به‌عنوان سفیدکننده و بوگیر
اسکراب‌های پوستی به‌عنوان لایه‌بردار ملایم
🔹 کاربردهای صنعتی و خانگی:
پاک‌کننده طبیعی و غیرسمی
بوگیر در یخچال، فرش و منسوجات
آتش‌خاموش‌کن‌های پودری
نکات ایمنی و احتیاط
⚠️ در دوزهای معمول، ایمن و غیرسمی است.
⚠️ مصرف بیش از حد می‌تواند باعث قلیایی شدن بیش از اندازه بدن و مشکلات گوارشی شود.
⚠️ باید در محیط خشک و خنک نگهداری شود تا از تجزیه و جذب رطوبت جلوگیری گردد.
جمع‌بندی
سدیم بیکربنات یا جوش شیرین یک ترکیب شیمیایی ساده و بسیار پرکاربرد است که در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و حتی خانگی نقش مهمی ایفا می‌کند. این ماده با خاصیت قلیایی ملایم، توانایی ضدعفونی و تنظیم pH، یکی از مواد اولیه کلیدی در فرمولاسیون‌های مختلف به شمار می‌رود.