اسید بنزوییک (اسید بنزوئیک، بنزوئیک اسید، بنزوییک اسید، Benzoic acid)
اسید بنزوئیک (Benzoic Acid)
معرفی کلی
اسید بنزوئیک (Benzoic Acid) که گاهی با نام بنزوییک اسید هم شناخته می‌شود، یک اسید آلی آروماتیک با فرمول شیمیایی C₆H₅COOH است. این ماده به‌صورت بلورهای سفیدرنگ وجود دارد و بوی ملایم و کمی شبیه به بادام دارد. اسید بنزوئیک به‌طور طبیعی در میوه‌هایی مانند زغال‌اخته، تمشک، دارچین و آلو یافت می‌شود و در صنایع مختلف، به‌خصوص به‌عنوان نگهدارنده مواد غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد.
مشخصات کلی
نام فارسی: اسید بنزوئیک / بنزوییک اسید
نام انگلیسی: Benzoic Acid
فرمول شیمیایی: C₆H₅COOH
وزن مولکولی: 122.12 g/mol
شکل ظاهری: بلورهای سفید یا پودر کریستالی
حلالیت: در آب کم‌محلول (در دمای اتاق)، ولی در الکل، اتر و بنزن محلول است.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
نقطه ذوب: حدود ۱۲۲ درجه سانتی‌گراد
نقطه جوش: حدود ۲۴۹ درجه سانتی‌گراد
بوی خاص: ملایم و کمی شبیه بادام
پایداری: در شرایط معمولی پایدار است
ماهیت: یک اسید ضعیف (pKa ≈ 4.2)
خواص و مزایا
✅ خاصیت ضدقارچ و ضدباکتری – جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها
✅ نگهدارنده طبیعی مواد غذایی – جلوگیری از فساد زودهنگام مواد خوراکی
✅ مؤثر در صنایع دارویی – به‌عنوان ماده اولیه سنتز داروها
✅ کاربرد در صنایع شیمیایی – ماده پایه برای تولید رزین‌ها، رنگ‌ها و پلاستیک‌ها
✅ استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی – افزایش ماندگاری کرم‌ها، لوسیون‌ها و شوینده‌ها
کاربردها
🔹 صنایع غذایی
به‌عنوان نگهدارنده (کد افزودنی غذایی E210) در نوشیدنی‌ها، مرباها، آبمیوه‌ها و سس‌ها
🔹 صنایع دارویی
در تولید داروهای ضدقارچ و ضدباکتری
به‌عنوان ماده جانبی در برخی پمادها و کرم‌ها
🔹 صنایع شیمیایی
ماده اولیه برای تولید بنزوات‌ها، فنول، نایلون، رزین آلکید و پلاستیک‌ها
🔹 صنایع آرایشی و بهداشتی
در کرم‌ها و لوسیون‌ها به‌عنوان نگهدارنده و پایدارکننده فرمولاسیون
نکات ایمنی و احتیاط
⚠️ مصرف خوراکی آن در مقادیر مجاز (طبق استانداردهای FDA و اتحادیه اروپا) بی‌خطر است.
⚠️ تماس مستقیم با پوست و چشم ممکن است موجب تحریک شود.
⚠️ بلعیدن مقادیر زیاد می‌تواند موجب ناراحتی معده شود.
⚠️ باید در ظروف دربسته، خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
جمع‌بندی
اسید بنزوئیک یا همان بنزوییک اسید یکی از پرکاربردترین ترکیبات آلی است که هم به‌طور طبیعی در برخی میوه‌ها یافت می‌شود و هم به‌صورت صنعتی تولید می‌گردد. نقش آن در صنایع غذایی به‌عنوان نگهدارنده، در داروسازی به‌عنوان ماده فعال و در صنایع شیمیایی به‌عنوان پیش‌ماده تولید بسیاری از ترکیبات مهم، جایگاه ویژه‌ای به این ماده داده است.